Mediator of advocaat bij scheiding?

Mediator of advocaat bij scheiding?

Mijn aandacht werd gevestigd op een twitterdraadje en inspireerde mij tot het volgende stukje:

De aanleiding was een tweet. Het was de ‘Dag van de scheiding’ en de nadruk in het bericht lag op het belang om ‘goed’ uit elkaar te gaan, zeker als er kinderen betrokken zijn. Scheiden is voor velen nu eenmaal een pijnlijk proces dat gepaard kan gaan met heftige emoties. Dat is normaal. Jarenlange, ingesleten relatiepatronen tonen hun lelijkste gezicht en ex-partners lijken er vooral op uit de schuld van het mislukken van een relatie bij de ander te leggen. Hierop gericht kan het gebeuren dat de ex-partners als ouders (ex-ouders wordt je nooit) de blik op hun kind/kinderen verliezen. Voor kinderen is zo’n scheidingsproces juist daarom vaak zo’n impactvolle en negatieve ervaring die nog lang nadreunt, vaak tot ver in hun eigen volwassenheid. Punt gemaakt.

De professionele mediator is ervoor opgeleid om bovenstaande processen bloot te leggen en de relatie als ex-partners los te trekken van de ouderrelatie. Pas dan kunnen ouders weer de blik op hun kind(eren) richten, in hun schoenen gaan staan en gezamenlijk duurzame afspraken maken voor de toekomst, oprecht rekening houdend met de behoefte(n) van hun kinderen. Dus ja, ik onderschrijf het belang van ‘goed’ uit elkaar gaan als je kinderen hebt van harte. 

Dan de tweet: “Hoorde laatst weer – van een professionele jeugdhulpverlener – dat je wel naar een mediator kunt gaan, maar dat je daarna toch nog een advocaat nodig hebt, dus dat je beter direct naar een advocaat kunt gaan.” 

Het kan hier gaan over twee dingen, namelijk:

1. Het feit dat er bij een echtscheiding (verbreking huwelijk dan wel geregistreerd partnerschap) na de mediation waarin het proces is bevestigd altijd nog een advocaat moet worden aangezocht om de echtscheiding formeel te bekrachtigen;
2. De vraag of je – uitgaande van bovenstaand gegeven – niet beter een advocaat in de arm kan nemen die jou kan vertegenwoordigen tijdens het hele scheidingsproces.

Het eerste deel van de tweet klopt als een bus. Inderdaad, in het geval van een echtscheiding of een verbreking van een geregistreerd partnerschap dient het verzoek tot echtscheiding, samen met de door de mediator opgestelde echtscheidingsovereenkomst (convenant) en het verplichte ouderschapsplan, in het geval dat er minderjarige kinderen betrokken zijn, door een advocaat ingediend te worden bij de rechtbank. De mediator benadert hiervoor doorgaans de advocaat. Dat hoeft dus niet door de cliënt te gebeuren (de cliënt kan hiervoor echter ook zelf een advocaat aandragen bij de mediator, als ze dat wensen).

Het deel dat door de advocaat wordt afgehandeld is – in bovenstaande voorbeeld – strikt formeel. Inhoudelijk is de advocaat niet betrokken, noch verantwoordelijk. De advocaat checkt zorgvuldig of aan alle wettelijke eisen is voldaan, vergewist zich ervan dat de aanvragers achter hun beslissingen staan en deze in vrijheid – zonder onaanvaardbare druk of dwang – hebben genomen. En dient vervolgens het verzoek tot echtscheiding in bij de rechtbank. In de weken die volgen speelt zich op de achtergrond een formeel proces af waarbij het verzoek door de rechtbank wordt ontvangen en geregistreerd en er een datum wordt vastgesteld wanneer het verzoek wordt behandeld door de rechter. Daarna volgt in principe de beschikking (de scheiding is uitgesproken). Als de aanvragers ook na de beschikking niet in beroep willen gaan kunnen zij een zgn. akte van berusting tekenen zodat ze niet de formele termijn van drie maanden hoeven af te wachten totdat de echtscheiding kan worden ingeschreven in de registers van de burgerlijke stand van de gemeente waar het huwelijk indertijd heeft plaatsgevonden. Pas dan ben je namelijk formeel gescheiden.

Dat het beter is om direct naar een advocaat te gaan, zoals het tweede deel suggereert, valt te bezien. Mijns inziens is een professionele, stevig opgeleide (familie)mediator prima in staat om een scheiding, zowel emotioneel als ‘technisch’, te begeleiden. Een goed onderlegd mediator wéét welke informatie van belang is voor cliënten bij het nemen van beslissingen en zorgt ervoor dat zij over al die informatie beschikken, op basis waarvan cliënten zelf weloverwogen beslissingen kunnen nemen. Ook is een mediator erop gespitst dat er mogelijk fiscale, financiële, juridische of relationele gevolgen kleven aan bepaalde keuzes van cliënten en wijst hen daar tijdig op. En in veel gevallen kent de mediator op z’n minst ook een aantal van die mogelijke gevolgen en kan deze benoemen. De meeste mediators, mijzelf incluis, zijn echter naast professioneel en door het kwaliteitsregister erkend MfN-registermediator, niet óók fiscalist, financieel expert, hypotheekadviseur of therapeut. Sommige mediators zijn wel advocaat. Dat kan een voordeel zijn, maar zeker niet bij voorbaat. Daarbij zijn ook advocaat-mediators meestal geen specialist op al die andere, eerdergenoemde gebieden.

Daarom is het van belang dat de mediator over voldoende zelfkennis en zelfinzicht beschikt om te weten wanneer hij of zij cliënten moet wijzen op de reikwijdte van de eigen kennis en kunde en cliënten voor bepaalde onderdelen verwijst naar een specialist, bijvoorbeeld een fiscalist, advocaat, of (relatie)therapeut. Natuurlijk staat het cliënten vrij deze suggestie wel of niet op te volgen. Dat is de verantwoordelijkheid van cliënten. De verantwoordelijkheid van de mediator bestaat eruit zijn beperkingen te kennen en cliënten te beschermen tegen het maken van ongefundeerde beslissingen met mogelijk verstrekkende gevolgen. In elk (stadium) van een mediationproces kunnen cliënten een dergelijke specialist aan tafel vragen of zich op de achtergrond laten adviseren, zolang dat in transparantie en met instemming van alle betrokkenen gebeurt.

Laten we niet om de hete brij heen draaien, vaak wordt mediation genoemd als een kostenbesparende keuze, afgezet tegenover de kosten die een juridische procedure met advocaten met zich meebrengt. Vaak genoeg is dat voor cliënten tenminste een van de overwegingen om voor mediation te kiezen (als ze niet in aanmerking komen voor een toevoeging). Op het moment dat er dan toch op enig moment door de mediator wordt geadviseerd om een specialist in te schakelen kunnen cliënten zich misschien ‘bekocht’ voelen, veronderstellende dat de alwetende mediator ze vlot en doortastend door het hele proces zou loodsen. Daarom maak ik mijn positie meteen tijdens het eerste gesprek aan cliënten duidelijk. De ervaring leert dat ik dit gedurende de mediation meestal nog een paar keer moet herhalen. Mensen hebben nou eenmaal behoefte aan advies, de mening van een ander. Niks mis mee. Laat het maar duidelijk zijn.

Over dat kostenaspect. Natuurlijk is het evident dat als er andere specialisten betrokken raken bij het scheidingsproces dit extra kosten met zich meebrengt. Een door cliënten verzochte specialist stuurt hen ook een rekening, net als de mediator. Alsnog valt te bezien of cliënten ‘in the end’ duurder uit zullen zijn. Een mediator richt zich op de behoeften van beide cliënten, adresseert emoties, creëert ruimte om te spreken en te luisteren, kortom focust op de communicatie en relatie en het verbeteren daarvan. Als het de mediator lukt om (communicatie)patronen inzichtelijk te maken dan is er al vaak een wereld gewonnen. Die investering betaalt zich terug in een betere verstandhouding, meer onderling begrip en respect en daarmee meer bereidheid van cliënten om samen te werken aan een bevredigende uitkomst in het belang van beiden. Dan komt het proces vaak in een stroomversnelling.

Als verhoudingen, bijvoorbeeld door de inzet van twee advocaten, steeds verder gepolariseerd raken dan wakkert dat de vechtlust van cliënten meestal aan. Met lange(re) procedures tot gevolg. De uitgangspunten van de advocaat zijn nu eenmaal fundamenteel anders dan die van de mediator. Volgens mij hoeven advocaten en mediators elkaar daarin niet in de weg te zitten.

Als het om conflicten gaat waar met name communicatie- en relatiepatronen aan ten grondslag liggen, of dat nou om bijv. een liefdes-, arbeids-, familie- of burenrelatie gaat, ben ik van mening dat mediation de eerste, logische stap is naar een oplossing. Procederen kan altijd nog.